KHUYẾN HỌC

III.  KHUYẾN HỌC VÀ PHỤC HỒI NỀ NẾP GIA PHONG

Từ đường được tôn nghiêm ấm cúng, mồ yên mả đẹp, chúng ta còn phải lo nghĩ đến tương lai cho con cháu cũng là vấn đề cấp thiết. 

Chúng ta rất tự hào, Họ  Nguyễn Viết - Làng Dạ Lê Thượng đã bao đời văn võ song toàn, đức độ cao dày có địa vị lớn lâu dài trong xã hội qua nhiều chế độ khác nhau.  Nhưng vì cuộc chiến quá kéo dài nên sự học cũng như nề nếp gia phong ngày nay có phần suy kém. 

Có một hôm, ngồi kiểm điểm lại sự học của tất cả con cháu mấy năm gần đây ở quê nhà, chỉ thấy rất ít con cháu vào được đại học bởi hai nguyên nhân chính:

1.  Gia đình quá nghèo khó không đủ sức cung cấp phương tiện học tập cho con cháu, con cháu cũng phải vất vả lao động cùng gia đình để kiếm sống. 

2.  Học sinh ở thôn quê không đủ sức tranh tài cùng với học sinh thành phố, vì các trường thành phố có nhiều thầy cô giáo dạy giỏi.  Nhiều gia đình muốn gửi con cháu lên thành phố ăn học nhưng không đủ sức. 

Hiện nay chỉ có một số con cháu ở nước ngoài còn đủ điều kiện học tập và một vài gia đình sống được ở thành phố chỉ có vài ba cháu lên được đại học, còn ở thôn quê khó mà cất đầu lên nổi. 

Con cháu mà thất học nhiều, nề nếp gia phong bị xói mòn là một nguy cơ cho dòng tộc. 

Nhớ xưa, cha ông ta sống trong khói lửa đạn bom, ngày ngày ăn sắn ăn khoai, dành tiền cho con học ngày mai giúp đời, trước khi nhắm mắt cũng còn nhắc nhở con cháu cố gắng học hành tiến bộ nên người, thương yêu đoàn kết, đỡ đần giúp nhau, để xứng đáng là con cháu Nguyễn Viết Đại Tông. 

Ông cha ta đã chấp nhận mọi sự khắc khổ để quan tâm sự học hành cho con cháu sau này hiển vinh, có đủ khả năng góp phần xây dựng quê hương, chỉnh trang mồ mả, từ đường được tôn nghiêm ấm cúng. 

Cuộc sống ngày nay tuy còn khó khăn nhưng ổn định hơn trước nhiều, chúng ta không tiếp nối chí nguyện của Tổ Tiên là một sự thiếu sót vô cùng. 

Gắng sức cùng nhau tạo mọi điều kiện cho con cháu học tập nên người.  Mỗi gia đình phải có trách nhiệm phục hồi nề nếp gia phong.  Đó là một cách báo đáp thâm ân Tiên Tổ vô cùng cao quý. 

A.                Khuyến Học

Ai cũng biết rằng học vấn là chìa khóa mở đường cho công danh sự nghiệp, là vốn liếng quý giá để góp phần xây dựng cuộc sống cho bản thân, cho gia đình và xã hội được ấm no hạnh phúc, nhưng vì hoàn cảnh gia đình khó khăn và một phần vì  bậc cha mẹ hoặc người thân thiếu sự chăm sóc nên con cháu phải thất học. 

Vì thất học nên nghèo khổ, vì nghèo khổ nên phải thất học. 

Vì vậy cho nên tất cả các bậc làm cha mẹ cũng như những người lớn tuổi trong gia đình cần phải luôn luôn chăm sóc con em cháu chắt học tập, nên tiết kiệm chi phí trong các lễ nghi hoặc vận động con cháu khá giả hơn tạo một quỹ khuyến học để có phần thưởng cho con cháu trong các kỳ nghỉ hè, hoặc trong các ngày kỵ chạp hằng năm, vừa để tạo khí  thế động viên con cháu thi đua học tập vừa thể hiện tinh thần đoàn kết gắn bó thương yêu giúp đở nhau trong gia tộc. 

Ở ngoại tỉnh, tỉnh nào có con cháu đông cũng cần có vị đại diện Tộc, Phái vận động quỹ khuyến học để có những phần thưởng cho con cháu học tập tốt. 

Ở nước ngoài cũng thế, vị đại diện Tộc, Phái luôn luôn thăm hỏi, vận động quỹ khuyến học làm phần thưởng cho các con cháu vào dịp hè. 

Ở nước ngoài và các tỉnh trong nước cần phải tài trợ cho quỹ khuyến học ở quê nhà, vì ở quê nhà phần nhiều khó khăn mà lứa tuổi cắp sách đến trường lại khá đông, làm được như vậy, chúng ta giữ được sợi dây tình cảm thiêng liêng của huyết thống không bao giờ bị lạc lõng. 

Tùy theo quỹ khuyến học có được, mỗi nơi nên có hội đồng gia tộc chọn lọc những con cháu nghèo khổ mà chăm học (có giấy chứng nhận của nhà trường) để phân chia phần thưởng có hiệu quả hơn. 

Phần nhiều con cháu nhà nghèo rất hiếu học với một ước mơ mai kia mốt nọ thành tài để thoát được cảnh khốn cùng đã đeo đẳng bấy lâu nay nhưng chưa được giúp đỡ nhiều vì ở quê nhà ai nấy cũng nghèo khó cả. 

Chúng ta chịu khó dày công chăm sóc con cháu được học hành nên người khi thành đạt, tương lai của dòng họ sẽ rạng rỡ hơn. 

Chất chứa nghĩa nhơn, nghìn thuở thịnh

Trau dồi nhân đức, vạn đời hưng

Đó là kinh nghiệm quý giá của Tổ Tiên, chúng ta phải trân trọng ghi lòng. 

B.  Phục Hồi Nề Nếp Gia Phong

Gốc rễ có vững chắc

Gió bão khó lung lay

Chúng ta rất mừng là con cháu chúng ta chưa có người nào phạm pháp làm tổn hại đến danh dự  của dòng tộc mặc dù nền đạo lý đã bị xói mòn suốt nửa thế kỷ qua.  Đó cũng là nhờ cha ông chúng ta đã có một sự giáo dục con cháu rất chu đáo về luân thường đạo lý làm người, nỗi tiếng là một đại gia đình thế phiệt trâm anh, thế gia vọng tộc, sống rất có kỷ cương, hiếu - nghĩa - tình rất sâu đậm. 

Nhưng nếu chúng ta tự mãn mà không lo tiếp nối truyền thống tốt đẹp của cha ông để sớm giáo dục con cháu thì hậu quả chẳng lành khó tránh khỏi. 

Một gia đình không có kỷ cương, luân thường đạo lý bị mất mát là một điều bất hạnh, một tai họa khó lường.  Đó chỉ là một nhóm người sống hổn tạp chỉ biết tranh tụng nhau khác nào biến gia đình thành địa ngục trần gian. 

Thiết nghĩ rằng, muốn giáo dục con cháu có hiệu quả, trước hết, chúng ta phải tự giáo dục mình, những người lớn phải tự làm gương trước.  Tổ Tiên ta cũng thường nhắc nhở “Tu thân- Tề gia - Trị quốc - Bình thiên hạ” thật là chí lý vô cùng. 

Những khi lễ lượt trong gia đình, con cháu đông đúc, cha mẹ cần sắp xếp sao cho gọn gàng để con cháu có thì giờ ngồi chung lại.  Hạnh phúc nào hơn khi con con cháu cháu quây quần dưới mái ấm gia đình cùng nhau hàn huyên tâm sự.  Cha mẹ, những bậc đàn anh, đàn chị nên đem những kinh nghiệm sống, những điều hay lẽ phải trao cho nhau trong giờ phút này thật là tuyệt diệu. 

Tổ Tiên ta bày ra những lễ kỵ, chạp hằng năm không những thể hiện sự báo hiếu báo ân, tưởng nhớ đến công ơn cao dày của Tổ Tiên mà còn là một dịp để bà con, con cháu nội ngoại xa gần họp mặt thăm hỏi lẫn nhau, nhìn nhận nhau qua huyết thống Tông Tộc mà thương yêu đoàn kết, gắn bó tình cảm mỗi ngày mỗi sâu đậm trong đại gia đình ấm cúng hơn. 

Chúng ta hãy tịnh tâm thương yêu đoàn kết, kính trên nhường dưới đở đần giúp nhau, gắn bó lại tình cốt nhục kết thành lễ vật cúng dường Tiên Tổ rất có ý nghĩa và cao đẹp hơn cả mâm cao cộ đầy hoa thơm quả ngọt. 

Từ nay, trong mỗi kỳ kỵ chạp, Phái hoặc Họ, mỗi gia đình phải vận động con, dâu, rể, cháu tham dự đông đủ.  Chúng ta cũng phải sắp xếp thế nào để có thể có thì giờ tập họp con cháu lại trước tiền đường, sau khi lễ vật trên các bàn thờ đầy đủ, vị chánh bái niệm hương xong, nên có ít lời giáo huấn con cháu, hoặc cử người có uy tín gợi lại những tấm gương tốt, những ân đức cao dày của Tổ Tiên, hoặc nhắc lại lời dạy bảo của tiền nhân để con cháu ghi lòng, sau đó mới theo ngôi thứ vào lễ bái Gia Tiên.  Trong những phút thiêng liêng này có được cái khung cảnh như thế, sự giao cảm giữa người quá cố với những người còn sống tình cốt  nhục, huyết thống sâu đậm vô cùng. 

Có như vậy, thì những ngày kỵ - chạp  mới thật sự có ý nghĩa và có giá trị thiết thực về mặt tinh thần, một nét văn hóa đặc trưng cao đẹp mà các nước Tây phương hết sức ngưỡng mộ. 

Những gia đình ở phương xa, chúng ta cũng nên thường xuyên nhắc nhở những ngày kỵ, chạp, nên cố gắng sắp xếp cho con cháu thay nhau về dự lễ để có được một thời gian ngắn gần gủi với quê cha đất Tổ, sum họp với bà con họ hàng thân thuộc, giữ được tình huyết thống khỏi phải nhầm lẫn, sai phạm tệ hại khi có quan hệ với nhau, nhất là vấn đề nam nữ.  Những ai không về được, ở đâu hoặc đang làm việc gì, cũng nên dành năm ba phút tĩnh tâm hướng về cội nguồn thành kính tưởng niệm, nguyện cầu âm siêu dương thới, nghĩ đến bà con nội ngoại xa gần với sự cầu mong tất cả đều an lành hạnh phúc và thịnh vượng.  Ngày nay khoa học cũng đã xác minh về “thần giao cách cảm” dù xa xôi vạn dặm mà cũng gần nhau trong gang tấc, cùng chung huyết thống vẫn được giao cảm sâu đậm trong mỗi con cháu chúng ta.  Một  niệm tâm thành thì thông suốt cả trời đất. 

Ơn cội nghìn cành dáng lộc biếc

Nhớ nguồn trăm họ tỏa hương thơm

Tin chắc rằng Ơn Trên sẽ chứng minh gia hộ. 

C.  Trùng Tu Gia Phả, Tộc Phả

Trong những ngày gần đây, về từ đường Tộc xin thỉnh Gia Phả để tìm tư liệu viết bài cho tập Kỷ yếu nầy, xem kỹ thì thấy những thế hệ gần đây phần nhiều còn thiếu sót, thậm chí  có những người quá cố đã lâu cũng chưa ghi ngày tạ thế, một số đông con cháu đã có vợ có chồng cũng không biết vợ con tên gì, con gái gã chồng ở đâu.  Tôi còn nhớ cách đây năm sáu năm, Bổn Tộc  có thông báo rộng rãi mà chỉ có một số ít gửi về xin nhật tu.  Tình trạng hoang phế này kéo dài thì e rằng có những hậu quả chẳng lành khó mà lường được. 

Gia phả là căn bản của dòng họ lưu dấu tình máu mũ giúp cho người ta có cơ hội để tìm lại nhau, tìm lại nguồn gốc của dòng tộc. 

Trãi qua bao thời kỳ thăng trầm biến chuyển, con cháu phải lưu lạc rồi sinh sống khắp nơi, nhất là từ sau 1975 đến nay, đã có một số ra nước ngoài để sinh sống, rồi đời này sang đời khác cứ thế sinh cơ lập nghiệp tha phương, không khéo những thành phần này sẽ bị mất gốc khó mà truy nguyên khi hữu sự. 

Cây chung nghìn cánh sinh từ gốc

Nước chảy muôn giòng phát tự nguồn

Theo sách báo gần đây, người ta phát hiện được các hậu duệ của một vị hoàng tử lưu vong đời nhà Lý hiện đang sinh sống tại Hàn Quốc (Triều Tiên) có trên 200 gia đình. 

Trên 700 năm về trước, Hoàng Tử Lý Long Tường đã gia nhập quân đội Hàn Quốc rất có công khi chống trả  quân Nguyên (Mông Cổ) nên được chính quyền Hàn Quốc trọng đãi và tưởng thưởng xứng đáng. 

Trãi qua mấy mươi đời truyền lại cơ nghiệp, hàng con cháu họ Lý tại Hàn Quốc nhờ còn ghi gia phả mới truy nguyên được cố quốc của mình là Việt Nam ngày nay. 

Điều này chứng minh rằng gia phả, tộc phả đã đóng góp một vai trò rất quan trọng trong việc duy trì huyết thống chủng tộc. 

Hoàn cảnh chúng ta phức tạp gấp trăm lần nhà họ Lý năm xưa, con cháu chúng ta hiện đang sinh sống ở khắp nơi, ra nước ngoài cũng khá nhiều, mai kia mốt nọ, con trai có thể lấy vợ người nước ngoài, con gái cũng có thể lấy chồng người nước khác rồi sinh con, sinh cháu rải rác khắp nơi, nếu không có được gia phả, tộc phả, chẳng những không duy trì huyết thống chủng tộc mà còn mất gốc tông tộc nữa là khác. 

Trong dịp khánh thành Từ Đường Tộc, con cháu tề tựu đông đúc, chúng ta cũng nên kêu gọi con cháu lập danh sách những người thân còn sống cũng như đã quá cố để Bổn Tộc trùng tu gia phả, tộc phả được chu đáo hơn. 

Sau khi trùng tu gia phả, tộc phả xong, kể từ đó mọi gia đình khi có người quá cố, sinh con đẻ cháu hoặc cưới vợ cho con trai, gã con gái đi lấy chồng, đều phải trình báo đầy đủ về cho vị Trưởng Nhánh hoặc Trưởng Chi để các vị đó trình báo với Phái - Họ xin phép ghi vào gia phả tộc phả. 

Hằng năm, cùng lắm cứ ba năm một lần, Phái - Họ nên tổ chức trùng tu gia phả - tộc phả.  Có được như vậy may ra mới tránh được cảnh hoang phế như bấy lâu nay. 

Sắc thái cội cành thể hiện ở lá hoa

Tinh thần Tổ Tiên trường tồn trong con cháu

Tất cả con cháu chúng ta từ đời này qua đời khác thực hiện tốt những điều trên thì Chi, Phái được rạng rỡ, dòng họ Nguyễn Viết mãi mãi tồn vinh. 

Cúi xin Tiên Tổ thường gia hộ

Hạnh phúc bình an khắp mọi nhà

                                 

                        NGUYỄN VIẾT Ô MAI LUÂN